Echt verduurzamen betekent gewoontes doorbreken

Hij pleit voor actie binnen de bouwsector: kortere procedures, toekomstbestendige buurten en directe actie op CO₂-reductie. De woningnood stijgt, maar het bouwen zelf is het probleem niet. “Het bouwen op zich van een woning is momenteel niet echt het probleem. Dat kan snel,” stelt Dick, in aflevering 3 van de podcastserie Doorbrekers in de bouw.

Waar de huidige vertraging zit? Dick vertelt dat het gaat om de ruimtelijke procedures: “Voordat een plan van de tekentafel tot bloei komt, zit er soms wel tien jaar tussen voordat we überhaupt een schop in de grond kunnen gaan zetten.” Volgens Dick moet dat echt anders. Gelukkig komt er beweging, onder andere via het STOER-programma van Mona Keijzer. Dit onderdeel van het regeerakkoord elimineert onnodige regels en procedures voor de bouwsector, om de uitdagende bouwopgave voor woningbouw op te lossen.  “Dat begint zijn eerste vruchten af te werpen.”

Dick wil af van oude patronen in de bouw. Of het nu gaat om lange procedures, of het vasthouden aan cement: de sector moet gewoontes durven te doorbreken om echt te verduurzamen.

Bouwen voor kleinere huishoudens en nieuwe leefvormen

Naast snelheid draait slimmer bouwen volgens Dick ook om bouwen voor de juiste doelgroepen: woningen die aansluiten op hoe mensen vandaag de dag daadwerkelijk wonen. “Het gemiddelde huishouden in Nederland dat in een woning zit, bestaat uit 2,1 persoon. En dat wordt kleiner.” Om te blijven bouwen voor veranderende generaties moeten er andere keuzes gemaakt worden in woningtypen en plattegronden.  Dick stelt de vraag: “we krijgen ook nog een enorme vergrijzingsgolf, dus je moet wel kijken: past daar de standaard appartementenindeling nog wel bij?”

Volgens Dick wordt er nog te vaak gebouwd voor een verouderd ideaalbeeld van het Nederlandse gezin, terwijl de realiteit is dat alleenstaanden, jonge starters en gescheiden ouders een steeds groter deel van de woningmarkt vormen. “Je moet nadenken over hoe je woningen geschikt maakt voor alleenwonenden. Dat zijn geen uitzonderingen meer, maar een groeiende doelgroep.”

De oplossing ligt niet alleen in nieuwbouw. Ook het slimmer inzetten van bestaande gebouwen hoort bij deze transitie. Transformaties van leegstaande kantoren kunnen volgens Dick nog steeds een belangrijke bijdrage leveren aan de woningvoorraad. “Het gebeurt nu wat minder dan een paar jaar geleden, maar het blijft een nuttige toepassing. Als je de levensduur van een gebouw kunt verlengen, is dat eigenlijk alleen maar winst.”

Toch blijkt ook hier weer hoe diep gewoontes zitten. “Soms wordt nieuwbouw sneller gekozen, omdat het net iets goedkoper lijkt. Maar iets een tweede leven geven kan ook een heel verstandige optie zijn.” Dick erkent dat deze reflexen moeilijk te doorbreken zijn, ook voor hemzelf. “We zijn ontzettende kuddedieren en gewoontedieren. Daar betrap ik mezelf ook op.”

Een bredere woonmix en betere buurten

Betere appartementenbouw draait volgens Dick niet alleen om efficiëntie, maar ook om sociale samenhang en meegaan in veranderingen. “Je moet plek hebben voor de starter, de eenpersoonsstudio, tweepersoonshuishouden, maar ook voor de vier-, vijfpersoonshuishouden.” Binnen één gebouw verschillende plattegronden combineren klinkt misschien niet als de meest efficiënte keuze, “maar je krijgt er een betere maatschappelijke mix voor terug.”

Daarbij kijkt TBI Woonlab nadrukkelijk verder dan het bouwkundige. “Je bouwt iets wat 80 tot 100 jaar meegaat. Dan moet je nadenken over leefbare wijken, over de buurt, over de mensen.” Zo’n buurt maak je niet achter een tekentafel. “Je hebt de gemeente nodig, corporaties, bewoners. Participatie is cruciaal.” Alleen door samen keuzes te maken ontstaat een wijk waar mensen zich nu thuis voelen, en over tientallen jaren nog steeds.

“Wat kunnen we vandaag doen qua CO₂-reductie?”

Een betere wijk begint niet alleen bij sociale samenstelling, maar ook bij materiaalkeuze. “Iedereen zegt: het gaat 100 jaar mee, dus ik kan mijn footprint uitsmeren. Maar over 100 jaar zitten we misschien in Harderwijk aan zee. Dat wil je niet.” Dick roept op tot directe CO₂-reductie: “We moeten nu kijken naar andere type bindmiddelen, maar alles is nog gebaseerd op traditionele cementnormen.”

Hij pleit voor meer ruimte voor innovatie, zoals biochar in beton. “Dat zijn toepassingen waarmee je nu al CO₂ kunt opslaan. Maar dan moet de regelgeving meewerken.”

Geen eenheidsworst, wel slim maatwerk

Standaardisatie hoeft volgens Dick niet te betekenen dat alles op elkaar lijkt. “Op het moment dat je dingen tot een bepaald niveau standaardiseert, maar je zorgt dat het proces daaromheen flexibel is kun je alsnog maatwerk leveren.” Met projecten als Stapelstek laat TBI zien hoe verschillende woonwensen samenkomen in één gebouw – zonder in te boeten op efficiëntie of uitstraling.

Doorbrekers in de bouw is een podcastserie van VBI over slimmer, sneller en duurzamer bouwen. Benieuwd hoe Dick van Ginkel zijn visie verder toelicht over maatschappelijke woningbouw, materiaalkeuzes en het doorbreken van bouwgewoontes? Bekijk de volledige aflevering via YouTube of luister via Spotify.