De rol van onderzoek bij het bestrijden van materiaalobesitas

Wat als we het beton van gisteren kunnen hergebruiken voor de gebouwen van morgen?

De rol van onderzoek bij het bestrijden van materiaalobesitas

In de bouw wordt te veel materiaal gebruikt. Constructies zoals bruggen worden vaak op onnodig hoge belastingen ontworpen. Dat leidt tot het overmatig gebruik van materiaal, oftewel: materiaalobesitas. Dit maakt dat de bouwsector voor een gigantische uitdaging staat. Hoe kunnen we er samen voor zorgen dat we minder materiaal gebruiken, zonder dat we inboeten op kwaliteit en veiligheid van de brug?

Mag het ietsje minder?

Dit vraagstuk staat centraal in de campagne ‘Samen tegen Materiaalobesitas’, een initiatief dat streeft naar slimmer en efficiënter gebruik van bouwmaterialen. Door traditionele maar verouderde normen wordt er regelmatig meer materiaal toegepast dan nodig is, wat zorgt voor onnodige milieubelasting en onnodige kosten over de gehele keten. 

Jaarlijks produceren we met z’n allen meer dan wat er globaal bij komt aan biomassa. Cement is bijna de helft (47,8%) van alle menselijke productie; zand en grind 33%, en bouwstenen 8%. Dat maakt dat Earth Overshoot Day – de dag waarop de mensheid wereldwijd zoveel natuurlijke hulpbronnen heeft verbruikt als de aarde in dat jaar kan regenereren – steeds vroeger in het jaar komt. Tegenwoordig ligt die dag in juli; zo’n 50 jaar geleden was dat nog december. Kortom: het moet anders. 

Samen tegen materiaalobesitas

We hebben de neiging om te veel staal in onze betonnen brugconstructies te stoppen. We moeten meer sturen op productie van nieuw materiaal en sturen op kosten. Ondanks dat de verkeersintensiteit en zwaarder verkeer toenemen, kunnen bijvoorbeeld bruggen een stuk minder massief gebouwd worden. 

Tijdens een recent KetenKracht-evenement stond dit thema centraal. Zo gaf Rob Vergoossen een presentatie over materiaalobesitas en welke rol onderzoek speelt in het bestrijden daarvan. Rob is specialist in betonnen bruggen bij Royal HaskoningDHV, een toonaangevend ingenieursbureau gespecialiseerd in het ontwerpen en realiseren van duurzame infrastructuur. Met zijn presentatie ‘samen tegen materiaalobesitas’ benadrukte Rob het belang van hergebruik en efficiëntie in bouwmaterialen. 

Materiaalefficiënter bruggen bouwen 

Meer materiaal is niet altijd beter; slimmer ontwerpen is dat wel. Zo vertelde Vergoossen: “Door beter te kijken naar de bestaande bouwvoorraad en efficiënt om te gaan met wat al beschikbaar is, kunnen we veel milieuwinst behalen. Het gaat niet alleen over hergebruik, maar ook het optimaliseren van nieuwe constructies. De tendens om te veel staal en beton loopt terug, maar bestaat nog steeds.”

Lange tijd veronderstelde men een causaal verband tussen de hoeveelheid gebruikt materiaal en de stevigheid en stabiliteit van de constructie. Toch kunnen lichtere betonnen constructies net zo sterk zijn als hun zwaardere broertjes. “Het herontwerpen van constructies met minder materiaal hoeft niet ten koste te gaan van veiligheden”, aldus Vergoossen. “Het vereist wel een andere benadering van het bouwproces, waarin efficiëntie in ontwerp en productie centraal moeten staan. Hierdoor kun je zowel de milieu-impact verminderen als de kosten verlagen.”

Samen werken aan duurzamer bouwen

Materiaalobesitas bestrijdt je niet alleen, dat doe je samen. De hele bouwketen – van architect tot ingenieur, van opdrachtgever tot uitvoerende partijen – moet vanaf het begin rekening houden met efficiënt materiaalgebruik, en meer gebruikmaken van innovatieve oplossingen zoals hergebruik en bijvoorbeeld een vernieuwde compositie van beton. De presentatie van Rob Vergoossen was niet zo zeer om aan te geven wat er beter kan, maar ook een oproep aan de individuele schakels van de keten om dit samen te verwezenlijken. 

“Ik merk ook dat er nog veel onbekendheid heerst onder constructeurs met oog op regelgeving, normen en modellen. Dit komt deels ook door de beschikbare tijd en budgetten die constructeurs krijgen. Er zijn ook te weinig constructeurs die zich kunnen specialiseren in een beperkt type constructies. Hierdoor wordt het wiel iedere keer grotendeels opnieuw uitgevonden of gekopieerd van collega’s uit een eerder project.” Dat is iets dat Vergoossen eens te meer benadrukte met zijn presentatie: onderzoek en kennisdeling zijn essentieel om de bouwsector toekomstbestendig te maken.

Voor meer informatie over het voorkomen van verspilling van materiaal en energie, lees Rob Vergoossen pleit voor meer behoud in de V&R-opgave | Royal HaskoningDHV

Fotograaf: Robbert Jongkind